Auteur & kunstenaar

Mantelzorg

geboorte en dood
mijn oude moeder met jong hondje

Vandaag is de dag van de mantelzorg. Ik herinner me…
Hier de column die ik in 2009 schreef voor het NHD: 

Een onmogelijk woord, mantelzorger, alsof je voor een mantel zorgt, terwijl het je liefste is, je kind, je vader, je moeder. Alsof je zelf een mantel bent. Mantel vind ik toch al een onaantrekkelijk woord, net als blazer en colbert. Het enige waar mantel iets toevoegt, is bij schoorsteen, schoorsteenmantel heeft iets gezelligs.

Ondanks deze bezwaren ben ik volgens het CIZ (centrum indicatiezorg) mantelzorger. Wat inhoudt dat mijn moeder te weinig PGB (persoonsgebonden budget) krijgt om de kosten voor haar zorg te dekken, ik ben er immers? Hoewel zij in haar aanleunwoning in onze boerderij zelfstandig woont, wordt aangenomen dat ik per etmaal minstens negentien uur beschikbaar ben. Beschikbaar wil zeggen op twee meter afstand, want vijf minuten alleen kan desastreus zijn, zoals die keer dat ik mijn man een moment terzijde stond en zij binnen vijf minuten op de grond viel, met heupbreuk tot gevolg, wat decubitus tot gevolg had, wat verwarring tot gevolg had, en zo verder.

Alles is terug te voeren tot geld, geregel en bureaucratie, maar daar wil ik het nu niet over hebben. Het gaat over mijn leven, of algemener, het leven van ‘de mantelzorger’. Van het ene moment op het andere ben je het. Onbezoldigd, maar dat deert niet. Je neemt de handschoen op. In je hart wil je het. Je weet vooraf niet dat je abrupt in een ander leven gegooid wordt. Niets is nog wat het was. Je ruimte, je tijd, je energie en je relaties wankelen. Je eigen evenwicht is totaal verstoord. Het gaat nog maar over een onderwerp. Hoe moet ik voor haar zorgen, haar optillen, wassen, aankleden. Wat te doen als ze verstijft, voor dood ligt, wartaal spreekt, bang is, depressief, hallucinaties heeft.

Als je eigen rug een breuk heeft, je hoofd op knappen staat en je hart huilt, heeft in het gunstigste geval je man, Kees in mijn geval, bergen administratie en bureaucratie doorgeploeterd en komt er eindelijk hulp. Heerlijk. Alleen…
Plotseling is je huis niet meer je huis. De wanden en deuren die de huizen scheidt, verbindt ze ook. Je strijkplank, vriezer, wasmachine, droger, bezemkast, huis en tuin, niets is meer privé. Rondom is hulp. Tot je opluchting. Tot je verwarring. Zo gaat een jaar voorbij.

Dan is er grote vakantie. Op doktersadvies. Dankzij de professionele hulpen. Dankzij mijn vriendinnen. Het duurt tien dagen voor ik weer kan slapen. Dan zijn er nog 20 dagen om uit te rusten en bij te tanken. Ik wil niet terug. Niet naar vorig jaar. Zie op tegen de berg. We gaan terug. Natuurlijk.

Mijn huis is in de war van alle vreemde scepters. De poezen zijn blij dat we terug zijn. Dat geeft moed.
Dan ga ik naar mijn moeder.
,,Ben jij daar Anne? Ik heb je zo gemist.’’
Mijn hart schiet op zijn plek en klapt open, er stroomt iets onbeschrijfelijks in, mooier dan vrijheid en vakantie, transparanter dan lucht, feller dan vuur, zachter dan water.

Deel dit bericht:

Eva Terra Incognita

Eva Terra Incognita
Te bestellen bij de boekhandel

Sophie - Genius Loci

Sophie - Genius Loci
Te bestellen bij de boekhandel

33 reacties

  1. Het lijkt mij ontzettend moeilijk om op deze manier mantelzorger te zijn. Soms vraag ik me af waar het naar toe moet met deze situatie, waarin in mantelzorgers steeds meer op hun bordje krijgen. Stel dat ik ooit mantelzorger moet zijn voor mijn ouders, die 128 km bij me vandaan wonen? Hoe ga ik dat doen? Geen idee, waarschijnlijk ga ik dan heel veel heen en weer rijden tussen mijn werkdagen door, of aansluitend aan een werkdag, of voorafgaand aan een avonddienst. Geen idee………..
    Als mantelzorger ben je de warme mantel om iemand heen. Daar komt het woord vandaan.

    1. de warme mantel om iemand heen, dat is een mooi beeld; onder mijn Dagboek (op Facebook) schreef iemand ‘mantel der liefde’… zo gezien is mantelzorg wellicht het beste woord, maar matelzorger blijft me raar in de oren klinken.
      de afstand is echt een probleem in ons landje. in Duitsland is dat anders geregeld, daar zijn nog veel ‘Dreifamilienhäuser’, waarbij een zorgbehoevende ouder omringd is door de kinderen, wat zo zijn eigen gemak en probleem met zich meebrengt! wij hadden het geluk dat wij in een grote boerderij woonden met diverse studio’s en konden mijn moeder een aanleunwoning bieden. de trend een kangoeroewoninkje aan te bouwen is niet voor niets een trend…

  2. Het verhaal is me uit het hart gegrepen.
    Ik mantelzorg ook voor mijn moeder van 97. Elk jaar moet ze weer een stukje van haar zelfstandigheid inleveren en omdat het korte termijngeheugen slecht wordt moet alles minstens 10 keer voorbereid en uitgelegd worden, voordat er daadwerkelijk iets kan veranderen aan de Zorgthuis.
    Omdat ik inmiddels 70 ben en nog actief in het verenigingsleven valt het me soms wel zwaar en sloft er thuis veel tussendoor. Maar hulde aan de gemeente Heerhugowaard. Ik wilde de huishoudelijke hulp voor haar uitbreiden met een half uur voor strijkwerk, dat deed ik aan het loket. Tot mijn verbazing was dat tussen neus en lippen door geregeld en werd me als terloops gevraagd of ik het zelf nog allemaal red. Ik vertel het een en ander en prompt werden mij dienstenvouchers aangeboden à € 7,50 per stuk. (Had er nog nooit van gehoord). Daar mag ik maximaal 2 x per week 2 uur gebruik van maken. Maar ik twijfel nog of ik er gebruik van wil maken. Zoals jij al schreef Anne je levert vrijheid in.
    De dame, die haar huisje schoonmaakt wil dat halve uur er bij nemen, hoe mooi kun je het hebben!
    Boven dat krijg ik ook nog een mantelzorgcadeautje van € 100,- van mijn moeder, die door de gemeente wordt betaald.
    Ik mopper niet, vind het heerlijk om nog steeds dochter te zijn en heb alle lof voor alle verzorgers.

  3. Nog steeds een mooi verhaal. En wat wordt het alternatief voor mantelzorger…?

    Naaste? Dat klinkt ook al zo plechtstatig.
    Tja, familielid en/of vriend(in) dan maar. Nee, dat is te clean en lang.
    In jouw geval is het makkelijk: dochter. Maar dan missen we nog steeds een algemene term.
    Ach, what’s in a name. Je had er gewoon moeite mee in het begin. Heel begrijpelijk trouwens.
    Maar het slot was prachtig, net als het slot van deze blog. Wat een doorbraak. Ik ben trots op je.

    1. 🙂 alsof ik even mijn moeder hoor. ik ben pardoes ontroerd…
      op een keer zei ze ‘Anne, jij kunt wel hoofdverpleegster worden…’

    1. ja, er zijn vele mantels… en het wordt me gaandeweg wel duidelijker dat ik dat ‘-er’ niks vind;
      mantelzorger, alsof je voor de mantel zorgt, terwijl je zelf de mantel bent, min of meer…

  4. Uit mijn hart gegrepen. Ook ik was mantelzorger, anderhalf jaar lang en alle denkbare emoties zijn destijds voorbij gekomen. Nu bij het lezen voel ik weer wat ik toen heb gevoeld en weet dus ook hoe jij je hebt gevoeld. Een mooi stukje met een geweldig slot, Anne <3

  5. Anne wat een herkenbare , zo vol liefde , ook zo vol jezelf kwijt raken geschreven.
    Mijn moeder is dit jaar 20 jaar dood 22december 1996 .echt een tijd om dood te gaan.
    Al die hulpen in je huis, koffie zetten voor iedereen, luisteren naar de verhalen van de hulpen, mijn moeder in en uit bed galen. Haar katheter verwisselen, als ze een ongelukje had, wat ze vreselijk vibd , wassen en verschonen. Haar vinden in de keuken met gebroken ruggewervels..weer maar naar het ziekenhuis, gesprekken met artsen. En niemand die vroeg red jij het wel . Ook mijn broer en zus niet, dimph kan het naast een full time baan allemaal wel aan.
    Tot mijn longarts zei : ‘ Of ik neem jou op of je moeder gaat een maand naar een verzorgingshuis en jij gaat er een maand niet naartoe ‘
    Toen heb ik gezegd ‘ zo ga jij misschien met je moeder om maar ik niet ‘
    Aks ik van mijn werk kwam fietste ik naar haar toe. Ze zat altijd in de hal op me te wachten. Mijn hart huilde, mijn gevoel boos, onmacht gierde door mijn lijf. Ze keek me dan aan met een blik die me nu nog steeds het schuldgevoel dat ik toen had laat voelen.
    Na haar overlijden beak de pleuris uit in de familie en ik zat met een giga burn -out.
    Nu vraag ik me wel eens af…..wie zorgt er voor mij mocht ik in een soortgelijke situatie vekanden ?
    Alleen, geen kinderen, vrienden die het alkemaal druk hebben met werk, gezin en kleinkinderen.
    Onze moeders hebben geboft denk ik dan, hoewel ik door de immense druk en mijn eigen gezondheid vast niet altijd even lief geweest ben voor haar.

    Soms is er contact met mijn zusje. Zij noemt oppassen op de kleinkinderen mantelzorg…..tsja….

    1. Wat een verhaal, Dimph… Hopelijk laat je het nooit meer zo ver komen dat jij alle lasten moet dragen. Is waarschijnlijk ook niet meer nodig en na je burn-out weet je vast ook beter. Ik merk als mantelzorger van een blinde moeder van 93 dat je eigenlijk onmisbaar bent als kind, want niemand anders houdt het overzicht (mijn broer komt niet eens, dat is het makkelijkste voor hem). En met zoveel verschillende helpers voelt niemand zich echt verantwoordelijk, waardoor er allerlei ongewenste en voor mijn moeder onoverzichtelijke situaties ontstaan. Maar ja, ik heb ook geen kinderen. Wel een man, maar je gaat doorgaans niet tegelijk ‘hemelen’. Dus degene die overblijft heeft pech. Ik hoop nog wel op een netwerk dat naar ons om zal zien.

      Ik wens je toe dat je buiten je familie veel goede contacten hebt en voel je alsjeblieft niet schuldig over je moeder. Je kon niet haar leven lijden en alles voor haar oplossen, daarmee stel je te hoge eisen aan jezelf. En oude mensen kunnen ook veeleisend zijn, omdat ze niet echt kunnen begrijpen wat er allemaal op het bordje van hun kinderen ligt. Je hebt jezelf gegeven, meer kun je niet doen…

      1. wat lief Dani, dat jij zo mooi in gesprek gaat met Dimph ~ ik voel meteen dat jij ook een mantelmens bent en ik herken bij jou de vraag wie er voor ons zorgt…
        ik ben me alvast aan het verzoenen met het ergste, dankzij mijn moeder en alles wat ik met haar heb meegemaakt – maarrrr ik leg me er niet zomaar bij neer – ben mijn plek al enigszins ‘bejaardenproof’ aan het maken, dwz: ga ik nog doen 😉

    2. jouw eerste zin is een mooie samenvatting van de weg van de ‘mantelzorger’ – de mantelvrouw, de mantelman… ik vind het spijtig dat je met een schuldgevoel bent blijven zitten – dat zou je moeder niet willen, laat los dat gevoel. je weet dat je in de gegeven omstandigheid hebt gedaan wat je kon – net als al die andere mantelmensen. ik denk nu ook wel eens ‘ik had wel eens bij haar in bed kunnen kruipen, mijn arm om haar heen’ – maar daar moest ik toen niet aan denken! ik was blij dat ik haar billen schoon had, haar gebit eruit en nog blijer toen ze assistentes kreeg en die dat allemaal deden. ik ben niet van de mensenpoep en pies, misschien omdat ik geen kinderen heb gehad. bij mijn katten heb ik er nooit enig probleem mee gehad. heel raar. het moeilijkst van het mantelzorgen vond ik de gelijkwaardigheid – die heb ik heel erg ervaren met mijn moeder in de jaren dat we samen lange tochten liepen en nu was iets anders aan de beurt, daar heb ik veel van geleerd en het heeft mijn hart geopend voor aspecten waar het geen raad mee wist… dat jij me inspireert tot deze gedachte, kan niet anders betekenen dan dat ik jouw hartje spiegel, lieve Dimph, dus weg met dat schuldgevoel, dan voel je hoe liefdevol je zelf bent. Afz. lieve Lita 😉 haha, weet je dat ook nog?

    1. 🙂 en het liefst zette ik er een hartje bij, maar dat lukt niet…. jij bent de eerste die een hartje lukt Lien! Dat zegt wat 😉

    1. Hoi Annette!
      zorg gaat nog, maar zorger!
      grappig dat jij ook iets anders achter de zorg hebt gezet! ik kwam niet verder dan mantelmens – maar een meeuw is pas echt mooi, mantelmeeuw…
      en jouw eind voelt ook als een omhelzing X

  6. Je ontroert me diep, ik huil….en soms doet dat zooooo goed. Gewoon om de herkenning van dat hart dat toch weer open gaat<3 het zijn de ruimste harten die steeds weer opengaan en omarmen, mooi mens

  7. Kippenvel en ook verwarring, want mijn moeder woont op 250 km afstand,wordt ouder, steeds ouder en mijn gedachten zijn vaak bij haar in Nederland, maar ik woon in België! Het is, het was een keuze, maar ik ben haar enige kind en soms voelt dit ineens zo zwaar. Ze woont nog zelfstandig, geestelijk ook nog oké, lopen pijnlijker, strammer en ook zo verder met van alles wat ouderdom zoal met zich meebrengt. Ze gunt het me, dat scheelt, maar toch! ……..Dank voor je mooie woorden Anne! <3

    1. Janny, ik begrijp je verwarring. Ik heb mijn moeder vanaf haar 65ste elk jaar gevraagd om te verhuizen naar mijn stad, omdat het kringetje om haar heen begon uit te dunnen (ze woonde ook op dik 200 km.) . Ze scheurde haar enkelband en ik scheurde drie keer in de week haar kant op. Op haar 75ste was ze zo ver dat ze de sprong in het diepe waagde. Daar ben ik nu zo dankbaar voor …

    2. wat ben jij toch eerlijk en waarachtig, Jannie –
      en wat verwoord je het dilemma van elk kind prachtig en krachtig
      respect en dikke liefs voor jou

  8. Dani, Anne en alle andere mantelzorgers,
    Wat lief jullie reacties op mijn erg lange verhaal. Ieder heeft zo zijn/haar eigen zorgbeleving. Je doet het gewoon , vergeet jezelf. Anderen laten zich niet zien tot….het einde daar is.
    Anne dit alles bracht jij teweeg met je column , je delen ik bemerk en voel dat je hiermee een verbinding in de herkenning hebt bereikt.
    Wat is er mooier dan gevielsverbinding hebben met de ander ?
    Dank je wel. <3

  9. Mijn moeder overleed vorig jaar, ik was haar “mantelzorger”. Ik schreef voor haar dit gedicht, dat ik haar nog kon voorlezen:

    MANTELZORG

    Zoals ik in jouw mantel schuilen kon en groeien naar het Licht,
    zo leg ik nu mijn mantel zachtjes over bei je schouders om je
    in te dekken voor een lange nacht, buiten klinken heldere zangers,
    en hoog schuiven de wolken aan en op en over, er valt een plotse
    duisternis, een lange schaduw snelt vanuit de verte naar ons toe,
    het lijkt wel of ook die een deelgenoot wil zijn van dit bedekken,
    hoewel ik dacht dat het een nieuwe morgen was, zo scheen me toe
    bij ’t horen van de buitenliederen die almaar helderder en helderder
    de kamer overspoelen, je glimlacht, je wordt wel meer dan 100 denk
    ik dan, en even waait er een gedachte binnen, stel dat ik eerst zou gaan,
    wat zal er dan gebeuren, neem ik mijn mantel dan maar mee, of zal
    een nieuwe al wat schaduw is doen oplossen in wuiven, in verstuiven,
    zoals die penetrante geur die zonder vragen zich komt wagen in de
    kamer, deze kamer, de kamer van de hoop, de kamer van wat me nu
    een eeuwig duren lijkt, nee, er zijn de dagen van het vragen en het
    dragen, er zijn de dagen van de lasten en het water, van aan en op
    en over, er zijn de nachten van het wachten, het wachten en het
    vrezen, het bevend strelend raken, ja, O ja, geef me, geef me ik zal
    niet meer vragen, slechts fluisteren, knikken, niet verstikken, en dan
    dan zal er enkel adem overblijven, jouw adem die zich in de mijne
    keert en zich daar nestelt, zoals ik bij jou toen, jij bij mij, je armen
    worden vleugels waarmee je wiekend wentelt, keert en mantelt,
    waarmee je ziel zich overgeeft aan dageraad en zorgt voor overgang.

    1. dankjewel Rombout, je gedicht is zo rakend, dat ik meteen je website heb opgezocht, waar ik een mens trof die leeft uit zijn ziel, heel mooi ~ ook zag ik met enige schroom de film die jij maakte over jouw moeder en haar levenspad…. ontroerend en sterk, een geschenk.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *