Stoorzender

Ons vakantiehuisje ligt niet ver van Bayreuth waar jaarlijks de befaamde Richard-Wagner-Festspiele gehouden worden. Om hiervoor kaartjes te bemachtigen moet je tien jaar op een wachtlijst. Ons dorp heeft hier iets op gevonden, een internationaal Festspiel voor Jonge Kunstenaars, gratis ook nog. Dit jaar is het thema ‘zwischen Orient und Okzident’ en wij gaan naar het optreden van een jong Armeens Koor, Khaser, in de St. Bonifatiuskirche. Tot ons geluk is er ook gezorgd voor gratis vervoer de steile berg op.

Wij zitten in een taxi met een dame van 94 en een piepjonge violiste. Ze studeert nog aan het conservatorium en vertelt met jeugdig enthousiasme over de ins and outs van het koor. Het bestaat pas kort, maar ze hebben al prijzen gewonnen met het zingen van liederen van de beroemde Armeense komponist Komitas Vardapet, die ook nog priester, zanger, dichter en pedagoog was. Hij heeft gestudeerd aan de Universiteit van Berlijn en wist de traditionele Armeense muziek van de 17e en 18e eeuw op te duiken, zo ongeveer als de gebroeders Grimm met sprookjes deden. Hij slaagde erin een revolutionaire methode te ontwikkelen om de oude dorpsgezangen, werkliederen, bruiloftsliederen, feestliederen en sacrale zang  te noteren, waardoor het nu gezongen kan worden door mensen die de zang nooit zelf gehoord hebben.

Ons gezelschap komt als laatste binnen. Het pittoreske kerkje is stampvol, het hele dorp zit erin. Wij nemen achterin plaats op een houten bank. De kersverse burgemeester, voorheen dakdekker, neemt onwennig het woord.
,,Lieve mensen, een luid applaus voor de jonge zangers.’’
Struikelend verlaat hij de microfoon.
,,Jammer dat hij zijn microfoon niet uitzet,’’ roept Kees onder het applaus mijn oor in. Ik heb geen idee waaraan hij zich stoort; wij horen altijd heel verschillende dingen op hetzelfde moment en dezelfde plek.
,,Je hoort die microfoon toch wel zoemen!’’
Niet dus.

Het koor begint te zingen, wonderlijke tonen van een oud heilig lied dat ons meeneemt naar verre oorden. Een feestelijk lied volgt, het koor swingt de kerk uit. Na een oorverdovend applaus is het pauze. Wij strekken onze benen in het gangpad. De fotografe komt naar ons toe.
,,Wat vonden jullie ervan?’’
,,Heel mooi en bijzonder, ze namen me mee naar andere tijden en oorden.”
,,Alleen jammer van die zoemende TL buizen.’’
Thuis moet de tv keihard, vooral bij voetbal en hier hoort Kees de TL buizen dwars door luidkeels gezang? Ook de fotografe kijkt verrast.
,,Hoort u de TL dwars door het koor?’’ Ze luistert geconcentreerd naar de stilte. ,,U hebt gelijk! Nu ik erop let, hoor ik het ook! Ik ga hier onmiddellijk iets aan doen.’’
Ze loopt naar een man in zwart pak, die loopt naar een man in grijs pak en die naar een man in wit overhemd. Er wordt druk overlegd, gezwegen, gewezen, beraadslaagd en geknikt. Horen zij het ook? Ze lopen driest naar de lichtschakelaars. Kees wenkt mij mee naar buiten waar de andere concertgangers pauze houden.
,,Die lui vinden het vast gênant om daar te staan klungelen met elektra en TL, dat zijn ze natuurlijk niet gewend en ik heb geen zin om op een ladder te gaan staan. Ik ben hier voor de lol.”

Bij terugkeer is het binnen schemerdonker. Iedereen zoekt tastend zijn plaats, een intiem gebeuren. Gelukkig brandt voor in de kerk een kristallen kroonluchter, stammend uit de tijd dat het dorp een kristalfabriek rijk was. De dirigent staat in het licht. Hij heft zijn handen, doodse stilte voor het koor invalt.
,,Ik hoor dat zoemen nog steeds,’’ fluistert Kees luid. ,,Nu het zo stil is, hoor jij het toch ook wel? Anders ben je doof.”
Mijn gehoor gaat op scherp. Nergens een elektrisch bijgeluid te horen, wel iets anders: het zoemen waar de hele berg van gonst, vooral ’s avonds als het almaar stiller wordt. Het is dat zoemen van ouderwetse zomers, van picknicken op een kleed en kamperen in een tent. Ook Kees heeft zijn gehoor gescherpt.
,,Ik weet nu wat het is! Het is de TL niet! Het is die kroonluchter!’’
Midden onder het concert gaat hij staan om die ellendige zoem eigenhandig uit te schakelen. Hoogste tijd om de enige echte stoorzender zijn plaats te wijzen.
,,Ga zitten!’’ sis ik. ,,Het is het elektra niet, het zijn de krekels!’’