Ali Kolman – tot zover (3)

Ali Kolman, was uitgenodigd voor de nieuwe ballotageronde van de Kunstenaarsvereniging Hoorn en omstreken, dinsdag 24 maart 2009. Aal is mijn moeder. Het punt is, dat ze drie tot vijf recente werken ter beoordeling moet laten zien. Recent ziet er even anders uit dan haar eerdere werk: grafiek, etsen, houtsneden, litho’s, pentekeningen, pastels, aquarellen. In dit werk spat haar vakmanschap ook voor de leek er af. Het fijnzinnige lijnenspel van haar etsen en litho’s, het subtiele kleurgebruik in haar pastels, de kracht in haar Braziliaanse doeken, haar verfijnde stillevens van dagelijkse dingen als zoutpotten en kanten kleedjes. Zelfs uit haar schetsen spreekt vakmanschap.

De stapels kunst die getuigen van haar kunstenaarschap komen niet in aanmerking voor de ballotage, ze zijn niet recent. Haar diploma Rietveld Academie is van te lang geleden. Haar twee boekjes eveneens.
Etsen vraagt fysieke kracht, die heeft Aal niet meer. Dus schildert Aal, grote doeken, kleine doekjes, laag over laag, dik over dun, lelijk over mooi. Lelijk en mooi bestaan niet meer. Voor ze begint, kijkt ze, meestal met gesloten ogen, naar haar werk. Pakt haar knalroodste tube, knijpt een bergje rood op een schoteltje, haalt haar dikste kwast erdoor en smeert rode vegen over het subtiele licht van gisteren.
,,Ik weet niet waarom ik dat doe.’’
De dag erop gaat er wit overheen: ,,Ik ben veranderd.’’
Aal kan haar bewogenheid en bevlogenheid niet meer uiten in pakkende verhalen, ze doet het nu in drie kleuren.
Haar doeken zijn vol lijnen en kleuren, laag over laag.

,,Mijn hand zweeft over het doek en dan gaat hij vanzelf.’’
Ze kijkt naar buiten.
,,Ik schilder wat net boven de werkelijkheid is.’’

,,Zie je die mannen dat kind doodschieten?’’
Ziet zij dit buiten? Op haar schildersdoek? In haar herinnering?
Buiten staat een kale boom met twee schreeuwende eksters, elk op een andere tak. Op haar doek zijn rode vlekken te zien.

,,Jij weet de weg in mijn hoofd,’’ zegt ze als ik haar halve zinnen in de context plaats van haar kindertijd, zoals ze het vertelde toen wij kind waren. Verhalen over oorlog en verzet.
’s Ochtend vroeg drijven flarden boven.
,,Er was luchtalarm. Ze lieten bommen vallen.’’
Ik leer nuchterheid.
,,Daar ben je goed vanaf gekomen, Aal. Je bent een gelukskind.’’
In haar atelier schildert ze bloed over de groene natuur van gisteren.

Mijn herinneringen lopen over en door elkaar zoals haar verf. Ik weet niet welk schilderij wanneer gemaakt werd. Dat kan ook niet echt, ze bleef jaar na jaar terug komen op eerder werk, wilde plotseling verder op een doek van jaren daarvoor.
Goed.

De ballotagecommissie vraagt een motivatie. Waarom wil Ali Kolman lid worden.
Ik vraag het haar.
,,Gewoon leuk.’’
Zo eenvoudig was haar leven nooit, zo eenvoudig is het nu.
Zo eenvoudig ligt het niet voor de ballotagecommissie.
Ondanks de dikke map met de biografie van Aals leven en werk, ondanks drie of vijf recente werken wordt Aal afgewezen op grond van haar Parkinson en leeftijd.
,,Wij willen alleen kunstenaars die nog werken.”
Mijn venijnige column van toen is verleden tijd.
Ik ben veranderd.
Mijn leven met Aal heeft me deernis geleerd en vergiffenis.

Weet je, als je langs Aals huisje liep, zag je voor het raam een stille oude vrouw, starend door het raam, stamelend over honger en oorlog, ‘kookmeesjes’ en ‘grootborstjes’.
Zo zitten oude vrouwen achter glas. Wie kent hen nog?
Er zijn niet zoveel vrouwen van in de 80 met de ziekte van Parkinson die kunstenaar zijn en elke dag schilderen.
Het was de gave van mijn moeder, Ali Kolman dat zij zichtbaar maakte wat schuilt onder het verweerde, weerbarstige oppervlak van de mens in zijn meest broze levensfase.