Beproevingen in de herfst

De herfst heeft bijna elk jaar een beproeving voor me in petto die me tot inkeer noopt en uiteindelijk ook oogst. Ook dit jaar sta ik voor een uitdaging. Zittend bij het houtvuur, Jantje in zijn mandje, meesjes op de voedertafel, zak ik in mijn ziel en drijven vervlogen herfsten boven.
Er was een herfst dat ik met mijn vader zwierf in de Vogezen door bossen gloeiend van zomervuur, de eerste keer dat we elkaar zo nabij waren en ontdekten hoe diep onze verwantschap ging. Er waren herfsten in Betuwse boomgaarden met valappels waar onze tassen van uitpuilden, er waren herfsten met walnoten, wijn en diepzinnige gesprekken met een verloren lief. Er waren herfstfeesten en er waren eenzame herfsten.

Het was herfst toen ik een lief vond die de ware leek maar het niet was, 12 jaar later verliet hij mij in de herfst.
Het was herfst toen ik door mijn hoeven ging, een burn-out.
Het was herfst toen bij mijn vader kanker werd vastgesteld, vier jaar later was hij dood en schreef ik mijn eerste manuscript, Reis door de Nacht.
Het was herfst toen ik met mijn moeder door het Gooi liep en haar linkerhand verkrampte. Parkinson. Het begin van mijn zorg om haar.

De eerste keer dat de transformerende kracht van de herfst ongenadig toesloeg was ik veertien. Ik was blijven zitten in de derde klas van het Tiels gymnasium. Voor het eerst zag ik op tegen het nieuwe schooljaar. Het afscheid van de zomer viel me zwaarder dan ooit. Weg was de warmte van de vakantie waarin ons introverte gezin oprekte over bergen en beken tot de Middellandse zee. Terug in ons rijtjeshuis trok mijn vader zijn knickerbocker uit en daarmee zijn blijmoedige tweede natuur, terug was de man die de huiskamer in beslag nam met zijn papierwerk. Mijn moeder zocht haar heil weer bij de buren, mijn broertje wildebraste buiten en ik was blijven zitten.
Het was geen troost dat negen van mijn twintig klasgenoten hetzelfde lot ondergingen en dat van de overige elf er drie een her hadden. Mijn hartsvriendin was over naar de vierde. Onze  geheime club was voorbij. Ik kreeg een tafeltje tussen de excentrieke Goert Giltay die Gouden Kalveren zou winnen en Heleen Pott die hoogleraar wijsbegeerte zou worden. Naast Goert voelde ik me dof, naast Heleen dom.
In deze klas van hoogbegaafden vond ik een lotgenoot in Anneke die voor de tweede keer een klas moest overdoen. Met haar stralende lach zei ze dat ze haar tijd niet wilde verdoen met dode talen. Elk vrij uurtje wilde ze naar het water. Ze zwom als een waterrat, dook van de hoogste en het allerliefst zeilde ze. Geen storm weerhield haar. ‘Ik laat me niet kooien,’ joelde ze hartstochtelijk. Ik mocht een weekend mee met haar en haar jongere broer. Ik ging niet mee. Zo graag als zij zeilde op de wind, zo graag zeilde ik op mijn dromen bij de warme kachel met een kop dampende chocolademelk.

Het was herfst. Het was maandag. Druilerig zocht ik mijn plaats tussen Goert en Heleen. De rector stond achter de katheder, de rug kaarsrecht. Was er iets met onze leraar Latijn? Bloemsma was een vreemde man die zich verschool achter zijn krant als wij teksten over Romeinse legioenen moesten vertalen. Waarom was Bloemsma er niet? De rector stond als een mast, paalrecht en breeduit voor de klas. Hij kuchte plechtstatig, keek het lokaal rond en liet zijn blik rusten op de lege plek van Anneke. De akeligste, onbegrijpelijkste, kortste zin die we ooit uit zijn mond hadden gehoord sloeg als een deksel over de klas.
‘Anneke is dood.’
De zeilboot van Anneke en Evert zonk toen zij sliepen. Evert werd koud en nat wakker in zijn drijfnatte slaapzak. In het grauwende duister gorgelde en klotste het. In paniek waadde hij naar zijn zus, porde haar wakker en zwom zo snel hij kon de boot uit. Waar bleef  zijn zus? Hij dook de boot weer in. Anneke worstelde met haar slaapzak, zo eentje waarin je als mummie verpakt ligt. De rits wilde niet los. Evert rukte eraan met vingers verstijfd van kou tot hij bijna stikte van ademnood. In paniek probeerde hij zijn zus met slaapzak en al mee naar boven te nemen. Het lukte niet. Radeloos dook hij op voor lucht en opnieuw onder, de doodse duisternis in.
Anneke was niet te redden. Evert zou later huisarts worden en veel mensen helpen met hun genezing.

In de schaduw van de dood haalde ik dat jaar mijn eerste drie voor Latijn. En dat terwijl ik was blijven zitten en het jaar ervoor hogere cijfers haalde. Met lood in mijn schoenen fietste ik naar huis. Mijn moeder stond in de keuken. Ze reageerde teleurgesteld. Mijn vader zat in de huiskamer te corrigeren. Ik wou dat de grond openspleet.
‘Dat blijven zitten heeft dus niet geholpen. Je moet van school of bijles.’
Die nacht verdronk ik keer op keer en telkens als ik van benauwdheid wakker schrok verdronk ik weer. Lijkbleek kwam ik aan de ontbijttafel.
‘En, weet je het al?’
Ik wist het niet. Die middag schrok ik van zijn auto die voor de school stond. Mijn vader had mij nog nooit opgehaald. Wat stond me te wachten? Hij vroeg of ik het al wist. Hoe had ik tot een weloverwogen besluit kunnen komen tijdens de lessen Grieks en Latijn? Mijn vader had zijn besluit genomen en al gesproken met de directeur van de HBS. Daar gingen we heen. Er werd besloten dat ik de volgende dag al naar de MMS zou gaan. Daar kreeg je meer literatuur en talen, psychologie en handwerken.
‘Dat ligt jou,’ zei mijn wijze vader. ‘Dan heb je een betere jeugd.’
Ik was triest dat ik nu geen dokter kon worden, daar had je Latijn bij nodig.
‘Dan trouw je maar met een dokter, ‘ zei mijn vader, ‘en die jaren op het gymnasium neemt niemand je af. Wie weet wat dat je nog brengt.’

Twintig jaar na zijn dood voltrokken zijn profetische woorden zich. Het was weer herfst, een prachtherfst met gouden bomen, overal appels en elke ochtend dampte er mysterieuze mist uit de sloot naast ons toenmalige huis, een boerderij in Hoorn.
In dit herfstdecor kreeg ik mail van Reinjan Mulder. Ik kende hem vaag van het gymnasium waar hij een klas hoger zat dan ik. Zijn mail begon met zijn imponerende staat van dienst als hoofdredacteur bij NRC en De Geus. Hij wilde een artikel schrijven over de teloorgang van het Tiels gymnasium. Als zittenblijver was ik een uitmuntend voorbeeld van deze teloorgang. Ik schreef een brief terug met mijn bevindingen. Een week later stond hij op de stoep met een notitieblokje. We spraken urenlang, hij noteerde losse flarden.
‘Zo doe ik dat altijd, of het nu Mensje van Keulen is, Conny Palmen, Arnon Grunberg of jij.’
Dat maakte indruk. Bij het afscheid aan de deur vroeg hij plotseling of ik romans schrijf. Ik schreef columns voor het NHD, maar romans? Reinjan sprak mijn diepste kinderwens uit en ging een stap verder.
‘Toen ik je mail las, dacht ik meteen dat je romanschrijver bent en dit interview bevestigt mijn instinct.’
Die avond begon ik aan mijn debuut: ‘Sophie ~ Genius Loci’ dat een paar jaar later uitkwam in de herfst. Een volgende herfst kwam Eva uit en deze herfst is mijn derde roman klaar, Iris~Axis Mundi. Ik had een contract met mijn uitgever, mijn trouwste lezers verheugden zich al, maar mijn uitgever is om verdrietige redenen gestopt.
Ditmaal is mijn beproeving het vinden van een nieuwe uitgever. De eerste stappen daarvoor heb ik gezet. Via Twitter raakte ik in gesprek met een collega schrijver. Hij bleek naast het schrijven van zijn eigen boeken ook anderen te begeleiden naar uitgevers. Dat klonk als muziek in mijn oren. Ik zou een boek kunnen schrijven over de ervaring waarin ik verzeild raakte, of een blog. Daar slaap ik nog even over.

Hier lees je wat Reinjan Mulder schrijft overde teloorgang van het Tiels gymnasium en onze eerste ontmoeting:
https://www.reinjanmulder.nl/2008/04/de-ondergang-van-het-tielse-stedelijk-gymnasium/