Een schilderij voor Avondlicht

Vanochtend was ik op Avondlicht met een schilderij van mijn moeder onder de arm. Geen willekeurig schilderij, maar het eerste schilderij waar ze zelf tevreden over was. Ze gaf het aan mij toen ik voor het eerst alleen in een huis woonde, eind jaren ’70. Dan had ik iets moois, iets echts, iets van haar, iets waar zij trots op was. Dan was ze dichtbij. Ze had er haar naam niet onder gezet. Gekken en dwazen zetten hun namen op ramen en glazen.
Ik moest wennen aan het schilderij. Het leven kon mij niet bont genoeg en dit schilderij was daarbij vergeleken flets. Eenmaal aan de muur veranderde de kamer. Ik voelde mijn moeder, haar licht en haar schaduw, haar oog voor het onooglijke, haar aandacht en liefde, ik voelde haar, al was ze er niet. Ik voelde meteen ook dat het moeilijkste moment in mijn leven het moment zou zijn dat zij er niet meer was.

Haar eerste schilderij bevat alle bestanddelen die kenmerkend zijn voor haar. Het is samengesteld uit stille dingen uit haar directe omgeving: een oude aardewerken schaal, een blauwe fles, een kommetje en appels. En schaduw. Voor die schaduw was ze altijd heel lang bezig met licht. Ze manipuleerde de schaduw tot hij viel waar zij hem wilde. Appel en schaduw zijn terugkerende motieven gebleken.
De appel duikt op in tijden van verandering.

Zoals de periode na haar reis naar Brazilie. In de jaren tachtig. Ze ging naar Umberto Franca, een bevriend kunstenaar die met haar en Charlotte Mutsaers en Kees Slegt in dezelfde klas op de Rietveld Academie had gezeten. Ze had een expositie in Rio de Janeiro, kwam op tv en verkocht al haar werk. Van de opbrengst kocht ze een huisje in de bergen voor Umberto en andere kunstenaars. Zo is ze.
Na drie maanden Brazilie verlangde ze naar de groene weilanden van Holland. Die week vielen de bonen van de bomen. Aal raapte vele doppen op, ver voor het moment dat deze doppen werden opgemerkt door bloemisten.
Thuisgekomen in de groene oase kon ze niet meer schilderen zoals voorheen. De dop van de boon werd haar nieuwe motief. Ze heeft zijn vorm en ritme eindeloos geabstraheerd, maar om te beginnen maakte ze een serie schilderijen met deze boon en…. de appel.

Haar laatste stilleven schilderde ze in mijn huidig huis, rond 2006 of was het 2007? Ik weet het niet meer, Aal en ik zijn niet van de jaartallen.
Ze had haar atelier boven in de boerderij, de ruimte die nu mijn atelier is. Ze kwam eens in de paar weken een weekendje schilderen bij ons. Die laatste keer gloeide ze van inspiratie. Ze zag iets nieuws, zei ze.
Ik herinner me letterlijk wat ze me vroeg: ‘Anne, heb jij een appel voor mij?’

Dat de verandering haar komst in mijn huis zou zijn, wisten we niet. Wij dachten niet aan de toekomst.
1 augustus 2008 kwam ze tijdelijk bij ons in huis, toen haar vriendin en huisgenote met spoed naar het ziekenhuis moest. Wij werden teruggeroepen van onze vakantie die net 3 dagen gaande was. Binnen een week was mijn moeders vriendin overleden. Mijn moeder kon niet op zichzelf wonen. Ze was welkom bij ons.
Dat was niet makkelijk. Ze kon niet alleen zijn. Geen moment. Door de ziekte van Parkinson struikelde ze, verdwaalde en zag griezelige waanbeelden. Daar hebben we van alles op gevonden, maar die eerste tijd brachten we elk etmaal van de week samen door. We wandelden in het park, stapje voor stapje, en ik las voor, Martin Bril en haar eigen dagboeken van de vakanties en de Rietveld.
Ze had een voorzienige blik en zei ‘Anne, als ik dement word, stop je me maar in een bejaardenhuis, want dat is geen doen voor jou en ik weet er dan toch niks meer van.’

Ze woont nog steeds bij ons en door haar aanwezigheid heb ik dingen geleerd die ik anders nooit ervaren had. Maar wat was ik blij dat ze 1 ochtend in de week naar Avondlicht mocht, een bejaardenhuis vlakbij. Elke donderdagochtend ging ze en gaat ze, meestal met Andere Anne, haar trouwe hulp vanaf week 6 dat ze bij ons was. Aal doet er mee met de muziek. Aanvankelijk met bravoure. De eerste keer zei ze: ‘Ach, al die ouwe mensjes en die antieke liedjes….’
Met de week vond ze het leuker. Samen lachen om grappen, huilen bij verdriet, en  vooral veel samen zingen. Alles onder leiding van Natasja, een stralende duizendpoot met elke week een andere kleurige outfit aan. Aldus Aal. Vijf jaar is het uitstapje naar Avondlicht een lichtpunt in de week.
Het moment is aangebroken iets terug te geven voor al die mooie ochtenden… iets echts van Aal, iets waar ze trots op was, blij mee, iets dat uitdrukking geeft aan haar en haar leven als beeldend kunstenaar…

wordt vervolgd.